transcript, leeslijst, handige websites

Transcript

Welkom bij luminati.be. Mijn naam is Frank. Ik schrijf en vertel graag verhalen over complottheorieën, pseudowetenschap en desinformatie.

Mijn eerste reeks afleveringen gaat over een onderwerp dat me sinds 2016 nauw aan het hart ligt: het geloof dat de aarde plat is. Drie jaar geleden schreef ik er een boekje over, De platte aarde. Een rondleiding.

In twee afleveringen zoem ik in op verschillende aspecten van het platte-aardegedoe. In dit eerste deel vertel ik onder meer wat hedendaagse platte-aarders geloven. In deel twee doe ik een hele rits complottheorieën uit de doeken die gelovers in verband brengen met niets minder dan de Eeuwige Strijd tussen Goed en Kwaad. Met hoofdletters.

Transcript, beeldmateriaal en bronnen, die staan op luminati.be.

Inleiding

In den beginne was het buikgevoel, ook bij mijn overgrootvader. Die geloofde dat de aarde plat was, aldus de familiekronieken. Als de aarde al een bol was, zo redeneerde hij, dan zouden de mensen onderaan er toch af vallen. Zijn cafématen daagden hem regelmatig en met veel plezier uit tot discussies. Dom was hij niet, maar hij had nu ook niet bepaald een studiehoofd. Gewoon, een harde werker en een brave huisvader. Met een buikgevoel en een mening. En dat is vaak een hardnekkige alliantie, wars van de scholing, de opleiding, het beroep.

De oudste culturen hielden ook vast aan datzelfde buikgevoel en gingen uit van een platte aarde. Neem nu de Bijbel. Deze verzameling geschriften stamt uit een periode van bijna duizend jaar en de boeken werden geschreven in verschillende culturele contexten. Toch is het wereldbeeld in het Oude Testament vrij eenduidig. Het vermeldt drie basisideeën die belangrijk zijn voor de moderne platte-aarders: de aarde is plat, beweegt niet en ze wordt afgedekt door een koepel. Ook in het Nieuwe Testament vinden we verwijzingen naar de vorm van de aarde: de duivel nam Jezus mee naar een berg, ‘vanwaar hij Hem alle koninkrijken der wereld toonde in hun heerlijkheid’ (Mat. 4:8).

En dat zorgt voor een interessante spreidstand én tweespalt onder fundamentalistische christenen. Answers in Genesis, de Getuigen van Jehova en het Nederlandse Logos Instituut staan een letterlijke lezing van de Bijbel voor in een poging hun antiwetenschappelijke, creationistische denkbeelden te onderbouwen. Wanneer het echter gaat over de vorm van de aarde, schuiven zij een letterlijke lezing van het Schrift verrassend vlot terzijde. Christenen die nóg fundamentalistischer zijn, die hun Bijbelvertaling nóg letterlijker nemen, pikken dit niet.

Maar ik loop vooruit op een aantal zaken. Terug naar mijn overzicht.

Pas na eeuwen Grieks gefilosofeer kwam men tot de conclusie dat de aarde een bol moest zijn. Denk hierbij aan de usual suspects: waarschijnlijk Pythagoras, zeker Plato, vooral Aristoteles. En die Grieken hadden al enkele goede, eenvoudige en dus elegante argumenten. Als zeevaarders wisten ze dat de romp van een schip eerst verdwijnt achter de horizon. Ze zagen ze ook dat de sterrenhemel in Griekenland er anders uitzag dan zuidelijker, pakweg in Egypte.

Aristoteles had eerlijk gezegd ook minder goede argumenten: hij had weet van olifanten in India en van olifanten in Afrika en hij concludeerde daaruit dat die twee werelddelen elkaar moesten raken en dus dat de aarde rond was.

In dit deel van het overzicht word ik waarschijnlijk verondersteld om iets te zeggen over Eratosthenes. In de derde eeuw voor Christus was hij het hoofd van de legendarische bibliotheek in hellenistisch Alexandrië. Tja. Zijn berekening van de aardomtrek is algemeen gekend, de manier waarop ook. Maar heeft hij daarmee bewezen dat de aarde een bol was, zoals ook Carl Sagan beweert?

Nee, niet echt. Hij heeft gewoon aangetoond dat hij de gekende wiskundige principes van zijn tijd heel goed beheerste en dat hij die net als andere wiskundigen voor hem kon toepassen op een bol met de grootte van de aarde.

Fast foward, naar de vroegchristelijke kerkvaders zo’n vijfhonderd en meer jaren later. De meesten volgden de ideeën van Plato. De kennismaking met het werk van Aristoteles en van islamitische geleerden eeuwen later versterkte alleen maar het idee dat de aarde een bol was. Dat wil zeggen dat de Kerk als instituut nooit een platte aarde heeft verdedigd of uitgedragen. Verre van, zelfs.

Natuurlijk zijn er hier en daar dissidenten geweest die vasthielden aan een platte aarde. Kerkgeleerden als Lactantius (3de-4de eeuw) en Chrysostomus (een eeuw later) verzetten zich tegen een bolle aarde. Zij werden later opgevoerd door militant atheïstische auteurs om aan te tonen dat de Kerk uitging van een platte aarde.

Geschiedkundige Burton Russell plaatst dit revisionisme in de hoek van de antiklerikale, verlichte middenklasse en bij de sterke antirooms-katholieke beweging in de Verenigde Staten. Het idee dat devote middeleeuwse zeevaarders schrik hadden om van de aardschijf te varen, kristalliseerde zich in de werken van onder meer John Draper (History of the conflict between religion and science, 1874) en van Andrew White, voor wie het ‘conflict’ was uitgegroeid tot een heuse ‘oorlog’ (A History of the Warfare of Science with Theology in Christendom, 1896).

In 1522 meerde in Sevilla de Victoria aan met achttien zeevaarders. Het schip behoorde tot een ruimere expeditievloot die drie jaar eerder was uitgevaren om een westelijke route naar de Molukken te zoeken. De oorspronkelijke leider van de tocht, Ferdinand Magellaan, stierf op de Filippijnen door zijn bekeringsdrift en een lokale bamboespeer.

Van zijn slaaf Enrique van Malakka vermoeden sommige historici dat hij de eerste man was die de aarde rondde, zij het in verschillende etappes. Zijn lot is niet met zekerheid gekend en hij was geen lid van de bemanning die aankwam in Sevilla. De zeventien mannen onder bevel van Juan Sebastián Elcano waren de eersten die de aarde in één beurt rondvoeren. DS Vandaag heeft er een interessante podcast aan besteed, De slaaf die als eerste rond de wereld voer.

Na de klassieke Griekse filosofen en hun bol duurde het nog zo’n 2000 jaar voordat wetenschappers er goed en wel van overtuigd geraakten dat die aarde ook nog eens bewoog: rond de eigen as én rond de zon.

Copernicus en Kepler waren zowat de laatsten in een lange reeks wetenschappers die het idee van een statische aarde in het centrum van het heelal naar de prullenbak verwezen én de eersten die het begin van een ernstig en uitgewerkt alternatief boden.

De aarde werd een planeet en begon, net als al die andere, gekende planeten, te draaien rond de zon. De mens leefde niet meer op de centrale plaats die God hen gegeven had.

Ik besef dat ik net zeer oneerbiedig door bijna 2500 jaar westerse en zeker ook Midden-Oosterse topwetenschap ben gefietst, dat ik wetenschappelijke giganten en tradities onvermeld heb gelaten. Ik besef ook dat de correcte beschrijving van de vorm van onze aardkloot “sferoïde met een uitdijing bij de evenaar” is. Ik houd het hier bij ‘bol’ en ‘bolvormig’. Dat bekt beter.

Dwars en tegendraads

Het menselijk buikgevoel is niet alleen hardnekkig en moeilijk te overtuigen. Vaak maakt het dwars en tegendraads. In het midden van de negentiende eeuw blies de Engelsman Samuel Birley Rowbotham het idee van de platte aarde nieuw leven in. Als oud-leider van een utopisch-socialistische gemeenschap kende hij de frustraties van de lagere, vaak misnoegde, steeds onderbetaalde arbeidersklasse. En zelf had de man ook geld nodig. Via lezingen en debatavonden wist hij een betalend publiek op te bouwen, geholpen door de gefascineerde media.

Rowbotham oreerde niet alleen over de platte aarde, maar ook over wetenschappers en hun entourage, die hoegenaamd geen geldzorgen hadden. Hij wilde de wetenschap uit de klauwen redden van de elite, van de toenmalige één procent en teruggeven aan de gewone mensen. Rowbotham kon goed overweg met zijn toehoorders en hij gebruikte graag dure woorden om indruk op hen te maken.

Een van die dure, ronkende woorden was “zetetic” of “zetetisch”. Ik bespaar u de Griekse etymologie, maar het betekent zoveel als “empirisch vaststellen na onderzoek”. En dat in tegenstelling tot filosoferen, veronderstellen of wiskundig formuleren, zoals Plato, Aristoteles, Copernicus of Newton dat vanuit hun luie zetel zouden hebben gedaan, aldus Rowbotham. In het parlando van hedendaagse kennisrebellen met een internetconnectie: zetetisch is gelijk aan zélf onderzoeken!

Ook heel belangrijk: Rowbotham kende zijn Bijbel! Pas wanneer hij aansluiting vond bij organisatoren van grotere debatavonden en lezingen, en bij religieuzen uit de hogere echelons, ging zijn bal echt aan het rollen.

En rollen deed-ie. Zijn ideeën werden verspreid en opgepikt door strenggelovige christenen aan weerskanten van de Atlantische Oceaan. Tot de jaren 1930 zou de burgermeester van het Amerikaanse Zion City de krantenkoppen halen met zijn anti-intellectualisme, religieuze scherpslijperij en militant geloof in de platte aarde.

Fast forward. In 1956 richtte de Brit Samuel Shenton de Flat Earth Society op. Het was een logisch gevolg van zijn jongensdroom. Als kind bedacht hij een luchtschip dat recht naar boven stijgt, tot hoog in de atmosfeer, om dan te blijven hangen en te wachten. De draaiende aarde zou de bestemming als het ware onder het hangende tuig presenteren, zodat het enkel nog maar hoefde te dalen. Zijn eigen onderzoek in de British Library bracht hem bij de platte-aarders die het foute idee omwille van foute argumenten afschoten, en uiteindelijk bij de geschriften van Rowbotham. Shenton was op slag bekeerd.

Vaak wordt de Flat Earth Society beschouwd als dé organisatie die alle platte-aarders verenigt, maar niets is minder waar. De geschiedenis van die Flat Earth Society is eigenlijk vrij saai. In tegenstelling tot wat de naambekendheid doet vermoeden, is het bijna steeds een marginale organisatie geweest. Voor buitenstaanders is de ze altijd al het symbool geweest van semi-georganiseerde, al dan niet gespeelde stupiditeit, zeker in internettijden. U kent het vaak geciteerde online bericht wel, dat de Flat Earth Society leden heeft “all around the globe”.

En net op het moment dat het idee van de platte aarde opnieuw een steile opgang maakte, dankzij de algortimen van de grote socialemediaspelers, schilderde de nieuwe generatie gelovers de Flat Earth Society af als ‘controlled opposition’. In de wereld van complotdenkers is dat één van de grovere beledigingen.

De verantwoordelijke voor deze halve vadermoord was Eric Dubay, ervaren bedenker en verspreider van samenzweringsverhalen, Ku Klux Klan-fanboy en holocaustontkenner. Hij bracht de platte aarde terug in de belangstelling van een publiek dat eerder beschikte over een verbinding met het www dan met de realiteit. We schrijven eind 2015, begin 2016.

De terugkeer van de platte aarde werd versneld door sociale netwerken als Reddit Facebook en de videowebsite YouTube, dus Google, die grof geld verdienen aan desinformatie en complottheorieën. Tristan Harris, voormalig technologie-ethicus bij Google zei er het volgende over:

YouTube kent een heel spectrum tussen de rustige sectie – denk aan [de oerdegelijke presentator] Walter Cronkite, Carl Sagan – en Crazytown, waar de extreme inhoud te vinden is. Mocht ik YouTube zijn en ik wilde jou aanzetten om meer te kijken, dan zou ik je altijd naar Crazytown leiden.

Mensen die op zoek zijn naar een bepaald recept, stoppen meestal met zoeken en kijken wanneer ze dat recept gevonden hebben. Dat brengt Google weinig op. Mensen die geïnteresseerd zijn in complottheorieën, getuigen vaak dat ze zich gewillig van de ene video naar de andere video laten leiden door de algoritmen van YouTube. Hoe langer men op zo’n site blijft hangen, hoe meer (reclame-)inkomsten dat kan genereren. Hetzelfde geldt voor Facebook en de ‘suggesties’.

De platte aarde

Maar hoe zit dat nu met die platte aarde? Ik begin met een citaat:

De illusie van een ronde aarde wordt als waarheid verkondigd terwijl zowel het Heilige Schrift als wetenschappers op één lijn zitten over een platte. […] Het kan niet zo zijn dat een kleine sekte van ‘ronde aarde’-wetenschappers het debat domineert. Sinds mensenheugenis worden onze kinderen voorgelogen en gehersenspoeld. Het belachelijke idee dat de aarde een bal zou zijn, die ons allemaal aantrekt als een soort reuzenmagneet, moet tegengesproken worden.

Dat vertelt ons het satirische online magazine De Speld. En eerlijk, het vat de denkwereld van hedendaagse platte-aarders verrassend goed samen. De aarde is geen bol, zwaartekracht is een absurd idee en de theorie van de ronde aarde is een complot van een kleine groep mensen die hun waarheid willen opdringen aan diepgelovige volwassenen en hun kinderen. Ik ga graag een stap verder dan De Speld.

De zin “platte-aarders geloven dat de aarde plat is”, heeft verrassend genoeg weinig betekenis. De opvattingen van gelovers over wat de aarde precies behelst en hoe die platte aarde er nu zou moeten uitzien, lopen ver uit elkaar.

Ik begin bij de aardschijf zelf. Het stereotiepe idee dat de aarde een platte schijf is die in de ruimte hangt of zweeft en dat schepen van de aarde kunnen afvaren, is een beeld dat ik bij moderne en hedendaagse platte-aarders amper tegenkom. Eigenaardig genoeg wél bij skeptici en critici.

Wat wij de noordpool noemen, ligt in het centrum van de schijf en rond die noordpool liggen de continenten. Denk aan het logo van de Verenigde Naties. Er komt wel een extraatje bij kijken. De meeste moderne gelovers denken dat de aardschijf omringd wordt door een muur van ijs. En hier beginnen de problemen. Volgens Rowbotham is die muur of barrière tachtig tot honderd mijl breed.

De Nederlandse platte-aarder Klaas Dijkstra schreef dan weer in 1963:

Want in plaats van een zuidpool onder de aarde, ligt er om de platte aarde een ringwal van ijsbarrières wat uiteindelijk een ‘tot hiertoe en niet verder’ is.

Tijdens de Flat Earth Conference in 2016 had men het over een ijsvlakte van 500 kilometer, een oneindige ijsvlakte, een oneindige ijsvlakte die ander werelden zou bevatten. Enfin, heel precieze resultaten geeft het eigen onderzoek niet. Elke speculatie die de woorden ‘ijs’ en ‘plat’ bevatten, is goed genoeg zolang die maar kan dienen als basis voor een nieuwe reeks veronderstellingen.

En dat brengt mij bij een van de betere verhalen, dat van de dappere Canadese boerendochter Andrea Barns. Van jongs af aan wilde ze Antarctica verkennen om te bewijzen dat de aarde plat is. Pas in 1961 lukte het haar om de ijsvlakte binnen te trekken. 63 jaar en gans alleen.

Men heeft haar nooit meer teruggezien.

In 1990 vonden poolreizigers een kort bericht van haar hand waarop stond dat ze de rand had gezien. In datzelfde jaar werd een korte documentaire aan haar gewijd en tegen 2016 was Andrea uitgegroeid tot een icoon in de wereld van platte-aarders. Zij was het prototype van de gelover die zélf op onderzoek ging, maar die het slachtoffer werd van de natuurlijke en wereldlijke machten die Antarctica beheersen.

Tijdens de eerste International Flat Earth Conference in 2016 ondernam een zelfverklaard Vlaams medium een poging om in contact te komen met de geest van mevrouw Barns. Eén van de redenen waarom het niet lukte, was meer dan waarschijnlijk het feit dat Barns een fictief karakter was in een nepdocumentaire. Professor Leo Ferrari, filosoof en oprichter van de satirische Flat Earth Society of Canada en zijn collega’s wilden met hun nepdocumentaire en begeleidende studiegids het kritisch denken en de mediageletterdheid van hun studenten aanwakkeren.

Sommige platte-aarders deden in de jaren 2016-2017 de interviews, het script en het oefeningenboekje van de academici af als machinaties van de elite die de erfenis van Barns probeerden te besmeuren en die de geheimen van Antarctica te vrijwaren van vreemde inmenging. Sinds 2019 is het hele verhaal zo goed als volledig van de radar verdwenen.

Kortom, de bewustwording bij de platte-aarders verliep in drie (kenmerkende) fasen:
1. De nepdocumentaire van 1990 werd in eerste instantie kritiekloos voor waar aangenomen.
2. De nep docu én het begeleidende lesmateriaal van professor Ferrari waren in tweede instantie een poging van de NWO om de erfenis van Andrea te besmeuren.
3. Mevrouw Barns werd stilletjes de platte-aardefolklore uitgeschoffeld. Men heeft haar nooit meer teruggezien.

Terug naar de realit… Terug naar de platte aarde. Wat met de iconische koepel die de aardschijf zou afdekken? Sommige platte-aarders ontkennen het bestaan van zo’n firmament. Anderen verklaren dat die bestaat uit glas, of ijs, of transparant aluminium of een andere stof naar keuze. De Oost-Vlaamse complotdenker Peter Vereecke denkt dan weer eerder aan een vanallengordel. Zulke gordels, meervoud, bestaan echt. Onze aarde heeft er meerdere. Het zijn zones van geladen deeltjes die op hun plaats worden gehouden door het magnetisch veld van de aarde.

Waar Vereecke verschilt van de echte experts: onze complotminnende vriend beweert dat de gordels ondoordringbaar zijn, wat bijvoorbeeld menselijke ruimtevaart onmogelijk zou maken. De straling zou mens en machine vernietigen. Platte-aarders verwerpen dan ook elke vorm van ruimtevaart.

Al bij al heb ik de indruk dat het idee van een koepel, in welke vorm dan ook, op zijn retour is.

Nog minder consensus is er over de zon en de maan. Meestal worden ze voorgesteld als zeer kleine objecten, met een doorsnee van zo’n vijftig kilometer, die laag over de aarde scheren. Afhankelijk van het fenomeen dat platte-aarders proberen te beschrijven, bewegen beide hemellichamen zich in een draaiend yin-yangpatroon, maken ze groter of kleiner wordende concentrische cirkels, of draaien ze gewoon rond in een niet nader beschreven patroon.

Over de planeten is men zo mogelijk nog vager. Ofwel bevinden ze zich dicht bij aarde, al dan niet onder de koepel, of ver voorbij de vanallenbelt. Ofwel zijn ze niet echt, het product van beeldmanipulatie door NASA en andere ruimteagentschappen.

Een schijf van de afmetingen die platte-aarders lijken te suggereren, zou onder invloed van de zwaartekracht tot een bol dichtklappen. Het mag op dit punt dan ook niet meer verbazen dat voor een beetje platte-aarder die zwaartekracht gewoonweg niet bestaat. “Objecten vallen nu eenmaal”, aldus de Flat Earth Society over deze kwestie.

Dat zwaartekracht zoals beschreven door Newton geen echt natuurfenomeen is maar een verzinsel, bewijzen platte-aarders met een eenvoudig experiment: laat een veer vallen en meet de tijd tot die veer de grond raakt. Je laat de veer een tweede keer vallen van dezelfde hoogte, maar nu onder een object met een massa van 50 kilogram. De theorie van de zwaartekracht zou voorspellen, aldus platte-aarders, dat diezelfde veer trager valt door de aantrekkingskracht van die bovenhangende massa van 50 kilogram. En dat is niet het geval: de tweede keer valt de veer even snel naar beneden. Enige mogelijke conclusie volgens platte-aarders: zwaartekracht bestaat niet. Het andere bewijs omvat dan weer een hoop veren, of beter, een complete vogel: vogels vliegen en dat op zich is een geldig argument tegen de zwaartekracht volgens de vrienden van de platte aarde.

Er zijn voorlopig drie stromingen die een halfslachtige poging doen om een alternatieve theorie te formuleren. De eerste verwijst naar densiteit en drijfvermogen. Een tweede theorie stelt dat de aardschijf samen met de ijsvlakte een opwaartse beweging maakt met een versnelling van 9,8 meter per seconde kwadraat. Een derde cluster van ideeën verwijst naar de plasmakosmologie en het idee van het elektrische universum. Deze stelt dat elektromagnetische krachten effecten veroorzaken die op zwaartekracht lijken. Welke, dat is dan weer koffiedik kijken. Welke mechanismen achter die voorstellen zouden zitten, is niet duidelijk.

De druk vanuit de platte-aardegemeenschap om dit fenomeen afdoende te verklaren is zeer beperkt. In de drie gevallen zijn formules of berekeningen niet aan de meeste platte-aarders besteed. Platte-aarders zijn zeteten, empirische onderzoekers. Ze leven niet in modellen. Het échte leven laat zich niet vatten in saaie formules of moeilijke wiskunde.

De vermeende natuurkundige eigenschappen van de platte aarde en het universum zijn als losse elementen in een grabbelton. Gelovers met enige ambitie kiezen vrij blind en willekeurig verschillende onderdelen en smeden die naar eigen goeddunken samen tot een geheel. Dat noemt met ‘zetetisch’ in het oude en ‘eigen onderzoek doen’ in het moderne jargon. Gelovers maken een eigen verhaal en gaan dan op zoek naar online en directe gratificatie, vaak in de vorm van een like op de sociale media, soms in die van een dollarteken.

Er is niet één persoon die de lijnen uitzet, niet één centrale figuur die de verhalen vertelt. Het lijkt mij een gebeuren met een publiek dat popelt om te participeren in het vertellen, dat zich wil uiten als expert, hoe verzonnen de kennis ook is. Meedoen lijkt zeer belangrijk, likes en erkenning winnen niet onbelangrijk.

En wat met skeptici?

Op luminati.be vindt u links naar websites die de pseudowetenschappelijke desinformatie van platte-aarders element per element en op een bevattelijke manier fileren. Zelf vind ik discussiëren met platte-aarders futiel. Contraproductief, zelfs.

Skeptici en andere critici zouden ook mogen begrijpen dat het geheel van bij elkaar gesprokkelde waanideetjes een emotie moet vormgeven. Ze zouden mogen begrijpen dat een robuust wetenschappelijke theorie tot stand brengen gewoonweg niet aan de orde is, hoe hard gelovers ook pretenderen. We moeten de platte-aardeverhalen dan ook niet als een wetenschappelijke, slechte wetenschappelijke theorie behandelen.

Het idee dat de aarde plat zou zijn, is uiteraard vrij onschuldig. Het bedreigt niemands welzijn, in tegenstelling tot rabiaat antivaccinatie-activisme. Waarom zich ermee bezighouden als men ook de schouders eens kan ophalen om zoveel onnozelheid?

Uitzonderlijke ideeën vereisen uitzonderlijke complottheorieën. In het tweede deel zoom ik in op de vele samenzweringen die in kringen van platte-aarders aangehangen worden en probeer ik een antwoord te geven op de vraag “Maar waarom toch?”. In deel twee kom ik terug op de eerder vermelde “christenen die nóg fundamentalistischer zijn”.

Mijn naam is Frank. Ik ben, behalve germanist en lesgever, ook een boekengek en veellezer. Pseudowetenschap en complottheorieën: dat zijn mijn onderwerpen. En die benader ik skeptisch en rationeel. Zo beeld ik mij toch in.

Voor zover ik weet, is er geen enkele organisatie, vzw, broederschap, groot-loge, religieuze orde, geheime dienst, nest reptielmensen of wat dan ook, die wil dat ik in hun naam schrijf of spreek.

Ik ben er zeker van dat mijn uitleg voor verbetering vatbaar is en ik sta dan ook open voor correcties en aanvullingen. U weet mij te vinden.

Verder lezen

Dirk L. COUPRIE: Heaven and Earth in Ancient Greek Cosmology. From Thales to Heraclides Ponticus (2011)
Academisch werk over de de astronomische instrumenten en interpretaties door filsosofen, proto-natuurwetenschappers en sterrenkijkers in het Oude Griekenland.

Hans DIJKHUIS: De platte aarde. De rijke geschiedenis van een mythisch denkbeeld (2016)
In heel wat oude culturen bestond het universum uit drie delen: de bovenwereld, de middelwereld en de onderwereld. Filosoof Dijkhuis gidst ons rond in die mythisch-religieuze wereld aan de hand van mythen en oude geschriften zoals de epen van Homerus, de Metamorphosen van Ovidius en de heilige boeken van jodendom, christendom en islam.

Christine GARWOOD: Flat Earth. The History of an Infamous Idea (2007)
Als u geïnteresseerd bent in het idee van de platte aarde en de geschiedenis ervan, dan is dit het eerste boek dat u moet lezen. Het boek is enkel nog verkrijgbaar via tweedehands boekenwinkels. Met een beetje zoeken vindt u een aardig (af)geprijsd exemplaar.

Jeffrey Burton RUSSELL: Inventing the Flat Earth: Columbus and Modern Historians Revised Edition (1991)
Doorlichting en evaluatie van een extra laag mythes rond het geloof in de platte aarde. Zeer interessant is de houding van de Kerk ten opzichte van de vorm van de aarde en de redenen waarom latere, militant anti-kerkelijke auteurs de feiten zeer bewust verdraaiden. 

Frank VERHOFT: De platte aarde. Een rondleiding (2020)
In dit inleidend werk, verschenen in de reeks “De Skeptische Kijk” heb ik een overzicht gegeven van de ideeën die onder moderne en hedendaagse platte-aarders de ronde doen, zowel wat betreft de vorm van de aarde als de talloze complotten.

Kelly WEILL: Off The Edge. Flat Earthers, Conspiracy Culture, and Why People Will Believe Anything (2022)
De waarde van dit boek ligt in Weills beschrijving van de hedendaagse platte-aardebewegingen, de links met QAnon-achtig en altright anti-establishmentdenken.

Handige websites

Flatearth.ws. Debunking flat earth conceptions (EN/NL)
Op deze website vindt u uitstekende weerleggingen van de meeste foute ideeën over de vorm van de aarde. De uitleg is bondig en in een bevattelijke taal geschreven. Verschillende artikelen zijn vertaald in het Nederlands.

Earth.com (EN)
Op deze website vind je vijf eenvoudige en elegante argumenten tegen de platte aarde.

Space.com (EN)
Deze pagina geeft enkele argumenten waarom je niet hoeft te discussiëren met een platte-aarders over feiten.

Starwalk (NL)
Eenvoudige argumenten tegen de platte aarde in het Nederlands.

State of the Planet (EN)
Wat als … de aarde écht plat was.

The Conversation (EN)
Tips om al dan niet in discussie te gaan met platte-aarders en om soortgelijke desinformatie te bestrijden.